Waarom deze campagne?
De Provincie Limburg en UHasselt willen met het citizen science project "In de BRES voor water" de waterstand en de ecologische kwaliteit van beken in Limburg onderzoeken. Daarnaast informeren we mensen over het probleem van watertekort en wateroverlast voor mens en natuur.
We vragen aan burgers om op pad te gaan met een mobiele app en waterstanden van beken in hun buurt op te meten. Zo kunnen we:
- de hydrologische en ecologische reactie van bepaalde Limburgse beken op droogte in kaart brengen
- in de toekomst droogtemaatregelen op maat nemen per (deelgebied van een) beek in plaats van een algemeen actieplan voor heel Limburg.
Burgers, studenten, wetenschappers en beleidsmakers werken samen. Voor iedere doelgroep is er een programma op maat: een laagdrempelig project voor burgers, een project voor vrijwilligers met voorkennis en een project voor experten. Iedereen kan dus deelnemen aan deze onderzoekscampagne.
Structureel watertekort en meer intensieve droogteperiodes
Vlaanderen heeft een structureel watertekort. De waterbeschikbaarheid per inwoner is één van de laagste in Europa. Dit maakt zowel mens als natuur zeer kwetsbaar.
Wetenschappers voorspellen intensievere droogteperiodes in de toekomst: droger, warmer, langer in duur en frequenter. Zo was de lente van 2020 de droogste sinds het begin van de metingen. Ook hebben de droge zomers van afgelopen jaren hun sporen nagelaten op de grondwaterstanden. Dat maakt het moeilijker om het veroorzaakte watertekort jaarlijks terug aan te vullen.
Limburgse beken lijden sterk onder droogte
Gezonde bochtige beken en rivieren met een goede waterkwaliteit zijn van groot belang voor mens en dier. Denk maar aan directe of indirecte drinkwatervoorziening en de bescherming tegen overstromingen, hitte of droogte. Deze beken houden grote hoeveelheden water langer vast. Daarnaast herbergen ze een grote diversiteit aan dieren en planten. Die diversiteit is belangrijk om de waterkwaliteit optimaal te houden.
In droogteperiodes kampen onze beken met een te lage waterstand en stroomsnelheid. Ook de watertemperatuur stijgt. Beken worden hierdoor gevoeliger voor de aanvoer van voedingsstoffen wat bij te hoge concentraties schadelijk is voor de flora en fauna en de vorming van toxische stoffen in de hand werkt.
Dieren en planten krijgen het alsmaar moeilijker om te overleven. Ook de aanwezige Europees beschermde vissoorten, de rivierdonderpad, de beekprik en de kleine modderkruiper, die bepaalde waterpeilen nodig hebben om te kunnen overleven, worden hierdoor bedreigd.
Het water is zo ook niet meer geschikt als drinkwater voor vee of het besproeien van velden.
Maatregelen
Dit alles resulteerde in een captatieverbod op alle Limburgse onbevaarbare waterlopen in 2019, 2020 en 2022.
Een lokaal afwegingskader voor watercaptatie is in opmaak, rekening houdend met alle maatschappelijke voorkeuren betreffende watergebruik. We kunnen kwetsbare ecosystemen beter beschermen en adequater een antwoord bieden op de vraag naar water door o.a. de landbouw- en recreatiesector, met regionale uitzonderingen of gerichte alternatieven.
Maar met crisismaatregelen alleen komen we er niet. Het is van cruciaal belang om kronkelende beken en natte "waterzieke" gronden weer de nodige ruimte te geven. Alleen zo is er genoeg ruimte om water in tijden van waterovervloed vast te houden, vertraagd af te voeren naar grotere beken en rivieren en te laten infiltreren naar diepere grondlagen van waaruit opnieuw drinkwater gewonnen kan worden.
De waarde van (statistisch onderbouwd) onderzoek
Onderzoek is belangrijk om de wereld te leren kennen en begrijpen, om zelf kennis op te sporen en te verwerken. Hierdoor ontwikkel je de houding van een wetenschapper: nieuwsgierig, open, creatief, kritisch, gedisciplineerd, vasthoudend en diepgravend. Dit zijn cruciale eigenschappen om een zinvolle bijdrage te leveren aan grote maatschappelijke duurzaamheidsvraagstukken.
Zin om samen met ons de Limburgse natuur te onderzoeken?
Ben jij gebeten door natuur én wil je het verschil maken voor de Limburgse natuur? Dan ben je de geknipte LIKONA-vrijwilliger.
Als LIKONA-vrijwilliger trek je samen met andere natuurliefhebbers de natuur in en help je met determinaties of met het verwerken van de onderzoeksresultaten. Uiteraard kies je zelf welke werkgroep je het meeste aanspreekt.
