Limburgse prioritaire soorten, 20 jaar later

Al in de jaren 1990 leefde het idee om met de inventarisatiegegevens van LIKONA niet alleen verspreidingsatlassen te maken over soortgroepen in Limburg zoals van broedvogels, hogere planten, herpetologie en paddenstoelen, maar nog meer op het beleid te focussen. Samen met het Instituut voor Natuurbehoud werd er daarom een methodiek uitgewerkt om prioritaire soorten voor het Limburgse natuurbeleid aan te wijzen. Met financiële steun van de provincie Limburg werd een studie en een rapport opgesteld. Een samenvatting hiervan vind je in het LIKONA-jaarboek van 2003.

De uitgewerkte methodiek is daarna ook toegepast voor de andere Vlaamse provincies .

De volgende vraag was hoe we die betere soortbescherming kunnen realiseren. Een Interregproject maakte de realisatie van het GALS-project mogelijk (2007). We vroegen alle Limburgse gemeenten om een typische plant -of diersoort te adopteren. We koppelden een sterk merk - de Limburgse soorten - aan een eenvoudig concept. Zo creëerden we een band tussen de soort in de gemeente en de inwoners. Vervolgens werd er een actieplan geschreven, een praktische handleiding voor het behoud en bescherming van geadopteerde soorten.
In 2021, 20 jaar later, werd dit proces voor het bepalen van de provinciaal prioritaire soorten voor alle provincies tegelijkertijd herhaald, op een uniforme manier. De basis hiervoor zijn de beruchte Rode Lijsten. Naast Provinciaal Prioritaire soorten werden ook Provinciaal belangrijke habitattypische soorten opgelijst.

In dit nieuwe rapport vind je voor negen taxonomische groepen (vaatplanten, amfibieën en reptielen, vissen, broedvogels, overwinterende watervogels, zoogdieren, dagvlinders, libellen en sprinkhanen en krekels) een geactualiseerde lijst van soorten die belangrijk zijn voor het provinciale natuurbehoud, -beheer en/of -beleid in Limburg. De soortgroepen paddenstoelen en mieren zijn nu niet in de analyse opgenomen omdat er geen recente Rode Lijsten of voldoende gegevens beschikbaar zijn.

De gegevensbronnen en de methodiek worden beschreven in een apart rapport (Maes et al. 2021). Naast de lijst met 231 provinciaal prioritaire soorten en 114 provinciale prioritaire habitattypische soorten is er ook een heatmap met daarop de locaties met de hoogste natuurbehoudswaarde in de provincie gebaseerd op de provinciaal prioritaire soorten.

Er zijn 109 soorten provinciaal prioritair gebleven, 122 soorten provinciaal prioritair geworden en 85 soorten niet langer provinciaal prioritair, ten opzichte van de lijst van 2003. Een aantal trends van 2003 hebben zich gewoon verder gezet, soorten die het toen al slecht deden zoals gentiaanblauwtje, heivlinder, heikikker, grauwe gors en fluiter zijn nog verder in aantal afgenomen.

Andere soorten waarvan de verspreiding beperkt was tot Limburg hebben stand kunnen houden.

Zadelsprinkhaan, hazelmuis en hamster zijn belangrijke kensoorten waar zelfs Vlaamse soortenbeschermingsplannen voor zijn opgesteld.

• Everzwijn: in 2003 stond in het rapport “Ook het Everzwijn komt, op enkele sporadische waarnemingen in Voeren na, niet meer voor in Vlaanderen. Het lijkt onwaarschijnlijk dat deze soort zich hier in de toekomst nog succesvol zal kunnen vestigen”. Momenteel kan je ze bijna in elke regio in Limburg tegenkomen en de uitbreiding is nog niet gestopt.
• Hamster en hazelmuis: in 2003 kwamen de hamster en de hazelmuis nog in een andere provincie voor. Nu is hun verspreiding beperkt tot Limburg.
• Watersnip: de enige broedparen in Vlaanderen vind je nu in de vallei van de Zwarte Beek.
• Grauwe klauwier: in 2003 was de grauwe klauwier exclusief aanwezig in Limburg. Als die eerste lijst in 1998 gemaakt zou zijn, dan was het statuut voor de grauwe klauwier vermoedelijk uitgestorven. Sinds 2000 gebeurde een herkolonisatie: eerst in Voeren, daarna in Bree en vervolgens in de rest van Limburg. Nu telt onze provincie meer dan 60 broedparen.